Μουσικοθεραπεία και προωρότητα: Μια νότα αισιοδοξίας

Πόσο βοη­θά­ει τελι­κά η μου­σι­κή την ανά­πτυ­ξη ενός πρό­ω­ρου μωρού; Επει­δή δια­βά­σα­με και ακού­σα­με διά­φο­ρα, ερευ­νή­σα­με το κεφά­λαιο της μου­σι­κο­θε­ρα­πεί­ας, το οποίο στην Ελλά­δα απο­τε­λεί αχαρ­το­γρά­φη­τη περιο­χή, και συγκε­ντρώ­σα­με τις απα­ντή­σεις. Χάρη στη μου­σι­κο­θε­ρα­πεύ­τρια Χρι­στί­να Καλ­λιώ­δη, η οποία έχει εξει­δι­κευ­τεί στη θερα­πεία των πρό­ω­ρων μωρών σε περι­βάλ­λον ΜΕΝΝ, μάθα­με πώς ένα μωρό μπο­ρεί να συντο­νί­σει την ανα­πνοή του, να εξοι­κειω­θεί με τις θηλα­στι­κές κινή­σεις, να δεθεί ευκο­λό­τε­ρα με τη μητέ­ρα του αλλά και να νιώ­σει ασφα­λές με την αρω­γή της μου­σι­κής. Μάθα­με επί­σης πως η μου­σι­κή μπο­ρεί να λει­τουρ­γή­σει θερα­πευ­τι­κά ακό­μη και όταν το μωρό ζει πλέ­ον στο σπί­τι του τόσο για το ίδιο όσο και για τους ψυχι­κά ταλαι­πω­ρη­μέ­νους γονείς του.

Πόση σχέ­ση έχει η εκτέ­λε­ση ενός μου­σι­κού κομ­μα­τιού με τη μου­σι­κο­θε­ρα­πεία που γίνε­ται μέσα σε μια ΜΕΝΝ;

Καμία. Ενώ στην εκτέ­λε­ση ενός μου­σι­κού κομ­μα­τιού αυτό που μας ενδια­φέ­ρει είναι το αισθη­τι­κό απο­τέ­λε­σμα ή η δια­σκέ­δα­ση, στη μου­σι­κο­θε­ρα­πεία – και όχι μόνο σε περι­βάλ­λον ΜΕΝΝ – ο στό­χος είναι να ικα­νο­ποι­η­θούν συγκε­κρι­μέ­νες ανά­γκες του μωρού ή και της οικο­γέ­νειάς του, ψυχι­κές, σωμα­τι­κές, ανα­πτυ­ξια­κές. Για παρά­δειγ­μα, μας ενδια­φέ­ρει το μωρό να μπο­ρέ­σει να παρα­μεί­νει ήρε­μο για περισ­σό­τε­ρη ώρα ή να ενι­σχύ­σου­με τον δεσμό γονέα – παι­διού ή να μειώ­σου­με το στρες της μητέρας.

Τι προ­σφέ­ρει η μου­σι­κο­θε­ρα­πεία στα πρό­ω­ρα μωρά που νοση­λεύ­ο­νται σε κάποια ΜΕΝΝ;

Ξεκι­νώ­ντας από το σωμα­τι­κό επί­πε­δο, έχου­με παρα­τη­ρή­σει ότι υπάρ­χει βελ­τί­ω­ση και στα­θε­ρό­τη­τα του καρ­δια­κού παλ­μού, βελ­τί­ω­ση της ανα­πνευ­στι­κής λει­τουρ­γί­ας και των θηλα­στι­κών κινή­σε­ων, αύξη­ση του βάρους (επει­δή το μωρό είναι σε κατά­στα­ση ηρε­μί­ας και δεν καί­ει πολ­λές θερ­μί­δες), ενώ ενδέ­χε­ται να βγει και ταχύ­τε­ρα από τη μονά­δα. Όσον αφο­ρά το νευ­ρο-ανα­πτυ­ξια­κό κομ­μά­τι, ξέρου­με ότι όταν ένα μωρό είναι σε απο­μό­νω­ση δεν ανα­πτύσ­σε­ται. Ο μου­σι­κο­θε­ρα­πευ­τής είτε εκπαι­δεύ­ο­ντας τον γονιό, είτε επεμ­βαί­νο­ντας ο ίδιος, δημιουρ­γεί ένα περι­βάλ­λον ερε­θι­σμά­των ώστε το μωρό να εξα­σκή­σει τις δεξιό­τη­τες που πρέ­πει για την ομα­λή ανά­πτυ­ξη του εγκε­φά­λου. Η μου­σι­κο­θε­ρα­πεία βοη­θά επί­σης και στην ψυχο­λο­γία του μωρού, να μη νιώ­θει απο­μο­νω­μέ­νο, να νιώ­θει ότι υπάρ­χει ένας περί­γυ­ρος, μια ασφάλεια.

Με ποιους τρό­πους γίνε­ται η μουσικοθεραπεία;

Το πρώ­το και πιο απλό μέσο είναι ο ήχος της φωνής, ενώ στα­δια­κά μπο­ρεί να χρη­σι­μο­ποι­ή­σου­με κάποια πολύ απλά μου­σι­κά όργα­να, ακό­μη και ηχο­γρα­φη­μέ­νη μου­σι­κή. Το πιο χρή­σι­μο εργα­λείο όμως είναι η φωνή. Ειδι­κά η φωνή της μητέ­ρας είναι το πιο οικείο ηχη­τι­κό ερέ­θι­σμα για το μωρό για­τί το ανα­γνω­ρί­ζει από τη μήτρα, αλλά και του μου­σι­κο­θε­ρα­πευ­τή. Χρη­σι­μο­ποιεί­ται με έναν απλό τρό­πο, ώστε το μωρό να μην υπερ­διε­γερ­θεί. Μπο­ρού­με να τρα­γου­δή­σου­με ή να μιλή­σου­με στο μωρό, ενώ στα πολύ μικρά μωρά μπο­ρού­με απλώς να ανα­πα­ρά­ξου­με τον ήχο της ανα­πνο­ής, για­τί μόνο αυτό μπο­ρούν να αντέ­ξουν. Στη συνέ­χεια βλέ­που­με τι αντέ­χει το μωρό, τι του προ­σφέ­ρει ευχα­ρί­στη­ση και δια­μορ­φώ­νου­με ανά­λο­γα τη θερα­πεία. Και έτσι χτί­ζε­ται σιγά σιγά μία σχέ­ση. Στην πορεία χρη­σι­μο­ποιού­με συγκε­κρι­μέ­να όργα­να που είναι σχε­δια­σμέ­να για να παρά­γουν χαμη­λής έντα­σης ήχο. Το gato box π.χ. είναι ένα ξύλι­νο μικρό κρου­στό που προ­σπα­θεί να μιμη­θεί τον ήχο της καρ­διάς, με τον οποίο το μωρό μπο­ρεί να νιώ­σει ότι βρί­σκε­ται σε οικείο περι­βάλ­λον ή ακό­μη και να συντο­νί­σει με αυτό τις δικές του σωμα­τι­κές λει­τουρ­γί­ες. Ένα άλλο όργα­νο είναι το ocean disk. Πιστεύ­ου­με ότι θυμί­ζει το ηχη­τι­κό περι­βάλ­λον της μήτρας και βοη­θά στη ρύθ­μι­ση της ανα­πνευ­στι­κής λει­τουρ­γί­ας όταν παί­ζε­ται με συγκε­κρι­μέ­νο τρό­πο. Χρη­σι­μο­ποιεί­ται επί­σης και κατά τη διάρ­κεια της αγκα­λιάς Καγκου­ρό διό­τι χαλα­ρώ­νει και τους γονείς. Όταν δια­πι­στώ­σου­με ότι το μωρό τα δέχε­ται όλα αυτά και του αρέ­σουν μπο­ρεί να προ­σθέ­σου­με κιθά­ρα ή μονό­χορ­δο, αλλά πολύ αργό­τε­ρα, όταν το μωρό είναι με τον γονέα και θέλου­με να φτιά­ξου­με έναν πιο σύν­θε­το ήχο που να τους περι­βάλ­λει, να τους αγκαλιάσει.

Αν τον πιο σημα­ντι­κό ρόλο τον παί­ζει η φωνή, θα μπο­ρού­σα­με να χρη­σι­μο­ποι­ή­σου­με τη φωνή μας θερα­πευ­τι­κά τόσο μέσα στη μονά­δα όσο και στο σπί­τι με το μωρό ως γονείς;

Ναι, αν ακο­λου­θή­σου­με τις οδη­γί­ες ενός μου­σι­κο­θε­ρα­πευ­τή, ο οποί­ος θα μας δεί­ξει πώς. Ξέρε­τε, οι περισ­σό­τε­ροι μπο­ρού­με να καθη­συ­χά­σου­με ένα μωρό με τη φωνή μας, αλλά πολ­λές φορές η έμφυ­τη αυτή ικα­νό­τη­τά μας μπλο­κά­ρει εξαι­τί­ας του στρες στη ΜΕΝΝ. Στη συνέ­χεια, ο θερα­πευ­τής καθο­δη­γεί τον γονιό να χτί­σει μια σχέ­ση με το μωρό, με τρα­γού­δια και μου­σι­κά παι­χνί­δια, τα οποία μπο­ρεί να ανα­κα­λεί και στο σπί­τι σε στιγ­μές άγχους.  Στο σπί­τι υπάρ­χουν δύο πράγ­μα­τα που μπο­ρού­με να κάνου­με με τη μου­σι­κή. Το ένα είναι να απο­φορ­τι­στού­με από το στρες και το άλλο να χτί­σου­με μία σχέ­ση μετα­ξύ γονιού και παι­διού που θα είναι απο­λαυ­στι­κή. Η μου­σι­κή δλδ γίνε­ται πλέ­ον παι­χνί­δι, η από­λαυ­ση του να είσαι μαζί με τον άλλο.

Πού βρί­σκε­ται η μου­σι­κο­θε­ρα­πεία στις ΜΕΝΝ διε­θνώς αλλά και στην Ελλάδα;

Είναι κάτι πολύ και­νούρ­γιο που ξεκί­νη­σε στην Αμε­ρι­κή και τη Γερ­μα­νία τη δεκα­ε­τία του 90. Στην Αμε­ρι­κή αυτή τη στιγ­μή στις περισ­σό­τε­ρες μονά­δες υπάρ­χουν μου­σι­κο­θε­ρα­πευ­τές, στην Αυστρα­λία και στη Γερ­μα­νία επί­σης, ενώ σιγά σιγά μπαί­νουν και κάποιες άλλες χώρες στο παι­χνί­δι. Στην Ελλά­δα ωστό­σο η μου­σι­κο­θε­ρα­πεία δεν υπάρ­χει. Εδώ δεν έχει καν κατα­κτη­θεί το κομ­μά­τι της επι­κε­ντρω­μέ­νης στην οικο­γέ­νεια φρο­ντί­δας. Η σημα­σία της παρου­σί­ας των γονιών μέσα στη ΜΕΝΝ δεν έχει εδραιω­θεί, οπό­τε πώς να γίνει δεκτή η παρου­σία ενός μουσικοθεραπευτή;

Μου­σι­κο­θε­ρα­πεία για ενή­λι­κες. Πώς μπο­ρεί να βοη­θή­σει κάποιον που έχει βιώ­σει μια τραυ­μα­τι­κή εμπειρία;

Χρη­σι­μο­ποιώ­ντας τη μου­σι­κή σαν εργα­λείο μπο­ρού­με να διε­ρευ­νή­σου­με αυτό που μας έχει συμ­βεί και να το αντι­με­τω­πί­σου­με. Ωστό­σο, η μου­σι­κο­θε­ρα­πεία βοη­θά­ει πολύ αν γίνε­ται κατά τη διάρ­κεια της τραυ­μα­τι­κής εμπει­ρί­ας. Δηλα­δή αν γονιός και παι­δί κάνουν μου­σι­κο­θε­ρα­πεία μέσα στη ΜΕΝΝ, το φορ­τίο που θα έχει ο γονιός βγαί­νο­ντας θα είναι πολύ μικρό­τε­ρο. Αργό­τε­ρα κάνου­με μου­σι­κο­θε­ρα­πεία για να δού­με όσα έχουν μεί­νει κρυμ­μέ­να μέσα μας, να τα εξε­ρευ­νή­σου­με και να τα αντιμετωπίσουμε.

Τι γίνε­ται σε μια συνε­δρία μουσικοθεραπείας;

Σε μια συνε­δρία μου­σι­κο­θε­ρα­πεί­ας μπο­ρεί και να μιλή­σου­με για τα θέμα­τα που μας απα­σχο­λούν αλλά κυρί­ως θα παί­ξου­με γι’ αυτά. Θα κάνου­με δρα­στη­ριό­τη­τες που θα μας βοη­θή­σουν να ανα­κα­λέ­σου­με την αίσθη­ση που ζήσα­με και θα τη συν­δυά­σου­με με άλλα πράγ­μα­τα που έχουν συμ­βεί και μπο­ρεί να την έκα­ναν πιο έντο­νη. Ψάχνου­με να βρού­με λοι­πόν μέσω της μου­σι­κής πώς βίω­σε ο καθέ­νας μια εμπει­ρία και ανα­λό­γως – πάλι μέσα από τη μου­σι­κή δημιουρ­γι­κή δια­δι­κα­σία – να την αντιμετωπίσουμε.

Για­τί να προ­τι­μή­σει ένας ενή­λι­κας τη μου­σι­κο­θε­ρα­πεία από την κλα­σι­κή ψυχοθεραπεία;

Διό­τι ενδέ­χε­ται με τις λέξεις να μην μπο­ρεί να εκφρα­στεί καλά. Ή επει­δή έχει δοκι­μά­σει την κλα­σι­κή οδό και δεν τον βοή­θη­σε. Ή επει­δή βλέ­πει ότι η τέχνη λει­τουρ­γεί θερα­πευ­τι­κά για εκεί­νον. Δεν υπάρ­χει πάντως καλύ­τε­ρη θερα­πεία, έχει να κάνει με το τι ται­ριά­ζει στον καθέ­να. Σε γενι­κές γραμ­μές θα έλε­γα ότι η μου­σι­κο­θε­ρα­πεία σου δίνει την ασφά­λεια να μιλή­σεις χωρίς να μιλήσεις.

Χρειά­ζε­ται κανείς να έχει γνώ­σεις μου­σι­κής ή να είναι καλ­λί­φω­νος για να κάνει μουσικοθεραπεία;

Όχι. Στη μου­σι­κο­θε­ρα­πεία δεν «ακού­γε­ται» κανείς λάθος. Δίνου­με το κατάλ­λη­λο ερέ­θι­σμα για να ξεδι­πλώ­σει κανείς όσα έχει μέσα του.

*Συνέ­ντευ­ξη στην Κέλ­λυ Σώκου στο blog 31 εβδο­μά­δες.